Herkomst van de straatnamen
door Miriam
Ik woonde ooit in de Burgemeester Berettastraat, het Lindeplein en de Tuinstraat en heb het altijd leuk gevonden te weten waar die namen zijn oorsprong vonden. Nu ik in de Hoge Wal woon -of zeg je dan op de Hoge Wal- heb ik ook de behoefte te weten waar dat dan weer vandaag komt. Met de opzet van de website had ik dus meteen een taak! Hoe leuk is dat!
Onze wijk de Hoge Wal bestaat uit twee delen: de Hoogte en de Vallei. De Hoogte ligt hoger dan de Vallei; logisch. De Vallei ligt aan de Leij en is grotendeels als natuurgebied ingericht met een bijzondere waterhuishouding als resultaat.
Voor informatie over de straatnamen heb ik verschillende bronnen geraadpleegd.
Heb jij nog een leuk weetje of mist er iets, dan hoor ik het graag via: …..
Straatnamen in de Hoogt
Volmolen
- Wat is een volmolen?
Een volmolen of voldersmolen is een industriemolen die werd gebruikt om wol te “vollen”.
Vollen is een nabewerking van geweven wollen stof waardoor de kwaliteit sterk verbeterd
werd. De stof werd urenlang voor een betere kwaliteit gekneed. Soms zelfs dagenlang,
waardoor de weefselstructuur nog dichter en vaster werd.
Aanvankelijk stonden de voetvollers in een kuip en stampten met hun voeten op het natte
laken. Er werd vollersaarde, urine en zeep toegevoegd om het vervilten te bevorderen.
Vanaf de 17e eeuw werden volmolens, aangedreven door paarden, wind of water toegepast,
die met houten stampers het laken bewerkten. Volmolens hadden ruime schuren of zolders om
het laken te drogen.
Heb jij als achternaam iets wat lijkt op ‘Volleman’ of ‘Volman’ dan weet je vast al wat voor
beroep je voorouders hadden.
- Een Gôols Geheim
Van een Volmolen geen spoor in onze wijk, maar je kunt de plek wel terugvinden. Aan het begin van het wandelpad rondom de Oostplas, naast het appartementencomplex staat een boomstam met een plaquette. Het is een waar Gôols Geheim.
Plaquette Volmolen: nabij het appartementencomplex
Voldijkje
- Wat is een voldijk?
Voldijk vindt zijn oorsprong niet in een bestaand woord. Er is een Voldijk in Tilburg-Noord richting Dongen.
Deze Voldijk is waarschijnlijk in de 16e eeuw aangelegd als kortste verbinding om vanaf het Goirke, de Veldhoven en de Hasselt lakense stoffen via Dongen naar de Groenendijksche haven te rijden. Van daaruit werden ze per schip verzonden naar Leiden, Amsterdam, Zaandam en misschien ook Rotterdam en Schiedam. Ze werden toen daar gevold.
Misschien refereren de vorm van de Voldijk en de naam naar de Volmolen. Er is hier gekozen voor een leuke toevoeging door het verkleinende ‘je’.
Bron: Ronald Peeters, Wiki Midden-Brabant
Hoge Wal
- Wat is een wal?
Er zijn wel 21 betekenissen te vinden voor ‘wal’. Ik ga in het geval van onze Hoge Wal voor de meest eenvoudige definitie: ‘verhoging’. Onze Wal heeft nooit als verdediging tegen wat dan ook gediend. Het gebied heeft wel wat hoogte ten opzichte van de Leij; maar hoog…
Hoge Wal is een dubbelnaam; een pleonasme.
- Een stukje historie over de Hoge Wal.
Fatale incidenten met landmijnen in Goirle.
‘Ook na de bevrijding op 27 oktober 1944 bleef het oorlogsgeweld slachtoffers eisen. In de bossen, langs paden en wegen – overal lagen nog landmijnen die de Duitsers hadden achtergelaten.
Diverse mensen werden er het slachtoffer van ondanks het feit dat de Royal Engineers al vrij snel na de bevrijding met het ruimen van mijnen begonnen waren. Zo raakte kapelaan Denissen op 30 november zwaar gewond toen hij Marinus Weijters te hulp schoot die zelf in aanraking was gekomen met een landmijn tijdens zijn werk in de moestuin van dokter Aussems. Verloor Weijters een voet, de kapelaan moest het met de dood bekopen. Dat laatste gold ook voor molenaar Henricus van Rijswijk die met zijn paard en wagen op Nieuwkerk op een landmijn reed en daarbij dodelijk werd getroffen.
De Engelsen verzamelden de gevonden mijnen nabij een zandafgraving op de Hoge Wal. Het terrein werd door hen met een witte linnen band afgebakend. Niet voldoende om nieuwsgierige kinderen af te schrikken, zo bleek. Op 2 februari 1945 verloren hier 4 kinderen hun leven bij de ontploffing van een tankmijn waarmee zij speelden.‘
Bron: Gerrit Kobes, Wiki Midden-Brabant
Lage Wal
Volgens Ronald Peeters (Tilburgs Archief) een typisch voorbeeld van een nieuw bedacht toponiem. De Lage Wal heeft in het verleden nooit bestaan.
Hoogt
Ik denk ook een verzonnen toponiem, wellicht afgeleid van hoog; in de betekenis van hoge ligging. Grappig is de toevoeging van de letter ‘t’ of is hier sprake van het gemist van de ‘e’?
Wagenvoort
- Wat is een voort?
Een voorde of voort is een plaats waar een beek zo ondiep was, dat de boeren er met paard en wagen doorheen konden rijden. De Leij zal vast zo’n plek hebben gehad voor de aanvoer van wol en afvoer van de lakense stof met paard en wagen naar en van de Volmolen.
bron: Wagenvoort
- Kunstwerk
Op de kruising van de Wagenvoort met de Hoge Wal staat en ligt een kunstwerk van beeldhouwer Harm Timmermans (1946, Loon op Zand). Als de vorm van de Volmolen een wiek moet voorstellen dan hoort deze informatie hier, maar misschien hoort het wel bij de Hoge Wal omdat het kunstwerk op de Hoge Wal doorloopt.
De sensuele beelden, de stenen, de bestrating en gedicht vormen een geheel.
Beeldengroep Wagenvoort – Hoge Wal | Bron Miriam van Warmerdam
Splijtplaats der winden
in de vroegste tijden waren zij eensgezind
de goden der elementen aarde water vuur
en de luchtgodinnen
één als de strengen van een koord
zingend bewogen zij het ritselend lover
bespeelden zij de harp der wuivende rietstengels
doch eenheid bracht jaloezie en tweespalt
tussen hen en de andere goden
toornig wendde de godin der aarde zich af
het wijze water koos een andere bedding
de godin van het vuur echter onstak in woede
donder en bliksem schoten uit zijn gebalde vuisten
met inktzwarte wolken damde hij de horizon af
slingerde zijn lichtende aks
en kliefde voor altijd hun vierdelige eenheid
van hier vluchten zij gekrenkt naar het noorden
naar het oosten het zuiden het westen
dit is de mythische plaats
SPLIJTPLAATS DER WINDEN
Harm Timmermans 2002
Oostplas
- Oorspong van de plas.
De put was oorspronkelijk een zandafgraving voor de A58. Omstreeks 1950 is de firma Van Casteren begonnen met het graafwerk, later is dit overgenomen door de firma Van Hees. Jaren later is een aantal pogingen gedaan om de plas te dempen, waarvoor restanten van het St. Elisabeth Ziekenhuis en de St. Annakerk uit de wijk Korvel, zijn gebruikt.
Worden hier de bezoekers van het ziekenhuis de juiste kant opgestuurd of is het een overblijfsel van Best Kept Secret bij de Beekse Bergen? >>>
bron: duikersgids.nl/de-baars
- Saaie naam?
Ja, dat is het natuurlijk. Refereren aan de ligging is een makkelijke. Onze Oostplas heeft echter verschillende namen: ‘Put van Casteren’; ‘Put van Heesch’; ‘Put van Heel’; ‘De Baars’; ‘De Zem’ en ‘Hoge Wal’. Hoeveel namen wil je hebben? Zen staat voor Zand exploitatiemaatschappij, de directeur was Bart van Casteren. Het bedrijf werd later overgenomen door van Heesch.
Duikers noemen de plas ‘De Baars’, anders als de visvereniging Ruischvoorn gebruiken de naam ‘Oostplas’, terwijl ik de naam ‘De Baars’ veel toepasselijke vind.
- West- en Noordplas.
Als er een Oostplas is dan ook een westplas; beter bekend als ‘Surfplas”. Een Noordplas ligt in Tilburg-Noord. Gaat er nog iemand zorgen voor een Zuidplas?
Bron: duikersgids
Wijk de Vallei
Heeshoek
De naam refereert aan de Volmolen, ook wel de Molen van Heesch genoemd. Het is mij een raadsel waarom de straat die in een lichte boog loopt langs het natuurgebied en ‘hoek’ genoemd wordt. Wie het weet mag het me laten weten.
Wijk Hoge Wal straat Heeshoek | Bron Lizette Evers